نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه روان شناسی تربیتی دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

2 دانشجوی کارشناسی ارشد روانشناسی دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران

چکیده

 هدف از پژوهش حاضر بررسی تاثیر بازی درمانی شناختی-رفتاری بر مهارت اجتماعی و سازگاری دانش آموزان دختر کم توان ذهنی آموزش پذیر بود.روش تحقیق نیمه آزمایشی بود و نمونه پژوهش از بین دانش آموزان کم توان ذهنی مدرسه ساربان(شهر نجف آباد)، به تعداد 22 نفر انتخاب شدند و افراد نمونه مورد نظر(22نفر) در دو گروه 11 نفری آزمایش و کنترل جایگزین شدند. ابتدا از معلمان خواسته شد که برای افراد گروه نمونه، یک پیش آزمون (پرسشنامه اختلال رفتاری راتر و پرسشنامه سنجش نقاط ضعف و قوت کودک )به منظور تعیین مهارت و سازگاری اجتماعی را برای هر دو گروه آزمایش و کنترل تکمیل کنند.بعد از اجرای آزمون،برنامه ی مداخله ای برای افراد گروه آزمایش طی 10 جلسه 30 دقیقه ای در مدرسه ساربان(نجف آباد) اجرا شد. به طوری که افراد گروه کنترل این آموزش ها را دریافت نمی کردند. پس از پایان جلسات آموزشی، هر دو گروه با استفاده از (آزمون های فوق) ،مجددا مورد ارزیابی قرار گرفتند و نمرات آن ها به عنوان پس آزمون در نظر گرفته شده ،برای تجزیه و تحلیل داده ها در بخش آمار توصیفی از میانگین و انحراف معیار و در بخش آمار استنباطی نیز با توجه به طرح پژوهشی که دارای پیش آزمون می باشد، از تحلیل کوواریانس تک متغیری استفاده شد. نتایج دو فرضیه اصلی بدین صورت می باشد: بازی درمانی شناختی رفتاری بر مهارت اجتماعی وسازگاری دانش آموزان کم توان ذهنی تاثیر دارد. 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The effect of cognitive-behavioral game therapy on the social skills and adaptation of mentally retarded female elementary school students in Najaf Abad city

نویسندگان [English]

  • Esmaeil Sadipour 1
  • Fariborz Dortaj 1
  • Maryam Hojati 2

1 Professor of the Educational Psychology Department of Allameh Tabatabai University, Tehran, Iran

2 Master's student in Psychology, Allameh Tabatabai University, Tehran, Iran

چکیده [English]

The purpose of the present study was to investigate the effect of cognitive-behavioral game therapy on the social skills and adaptation of educable mentally disabled female students. The research method was semi-experimental and the research sample was among the mentally disabled students of Sarban School (Najaf Abad city). 22 people were selected and the desired sample people (22 people) were replaced in two groups of 11 people, test and control. First, the teachers were asked to complete a pre-test for the people of the sample group (Rather's Behavioral Disorder Questionnaire and the Questionnaire for Measuring Children's Weaknesses and Strengths) in order to determine social skills and adaptability for both experimental and control groups. After the test , an intervention program was implemented for the people of the experimental group during 10 sessions of 30 minutes in Sarban School (Najaf Abad). So that the people of the control group did not receive these trainings. After the end of the training sessions, both groups were re-evaluated using (the above tests) and their scores were considered as a post-test for data analysis in the descriptive statistics section of the mean and deviation. The criteria and in the inferential statistics section, according to the research design that has a pre-test, univariate covariance analysis was used. The results of the two main hypotheses are as follows: cognitive behavioral game therapy has an effect on the social skills and adaptability of mentally challenged students.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Cognitive-behavioral game therapy
  • social skills
  • adaptability and educationally disabled female students
  • احمدی، لیلا (1394). اثر بخشی آموزش موسیقی بر حافظه فعال کودکان کم توان ذهنی آموزش پذیر، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه ازاد واحد تهران مرکزی.
  • ادیب، یوسف؛ فتحی آذر، اسکندر و شفیعی سورک، سینا (1395). «تفسیر مشکلات نوجوانان پسر کم توان ذهنی خفیف مدارس استثنایی:یک مطالعه کیفی»، مجله تحقیقات کیفی در علوم سلامت، سال 5، شماره 2، صص 175-187.
  • اصغری نکاح، سیدمحسن؛ افروز، غلامعلی؛ بازرگان، عباس و شکوهی یکتا، محسن (1390). «تاثیر مداخله بازی درمانی عروسکی بر مهارت های ارتباطی کودکان درخودمانده»، مجله اصول بهداشت روانی، سال 13(1)، صص 57-42.
  • افلاکی فرد، حسین و نائینی داورانی، لیلا (1396). «اثربخشی بازی های نمایشی بر رشد اجتماعی دانش اموزان دختر پایه پنجم ابتدایی شهر اصفهان»، فصلنامه علمی پژوهشی دانشگاه ازاد اسلامی واحد شوشتر، سال یازدهم، شماره 4، صص 186-159.
  • اکبری، مریم؛ دهقانی، بهناز؛ جعفری، آمنه و کاردر، آمنه (1396). «تاثیر بازی درمانی با رویکرد شناختی رفتاری بر تنظیم هیجان و اضطراب و افسردگی کودکان دیابت نوع یک»، مجله ایده های نوین روانشناسی، دوره اول، شماره دوم، صص 54-45.
  • آدمیت،آذین؛ وارسته، علیرضا و نظام دوست، علیرضا (1397). «اثربخشی بازی درمانی مبتنی بر روی آورد شناختی-رفتاری در کاهش اختلالات رفتاری کودکان مبتلا به نشانگان داون»، فصلنامه سلامت روان کودک، دوره پنجم، شماره 4، صص 227-218.
  • آذر پیک، قاسم و نصری، صادق (1396). «تاثیر بازی های گروهی و محلی بر افزایش مهارت های اجتماعی دانش آموزان کم توان ذهنی»، تعلیم تربیت استثنایی، سال هفدهم، شماره 1، پیاپی 144، صص 40-32.
  • آذرنیوشان، بهزاد؛ به پژوه، احمد و غباری بناب، باقر (1391). «اثر بازی درمانی با رویکرد شناختی-رفتاری بر مشکلات رفتاری دانش آموزان کم توان ذهنی در دوره ابتدایی»، فصلنامه ایرانی کودکان استثنایی، سال 12، شماره 2، صص 6-16.
  • آفاقی، یاسر؛ آهنگری، الهه و طحان، محمد (1396). «اثر بخشی بازی درمانی به شیوه شناختی –رفتاری بر مشکلات رفتاری کودکان مبتلا به سندرم دان»، فصلنامه روانشناسی تحلیل-شناختی، سال هشتم، شماره سی و یکم، صص 31-41.
  • برزگر، زهرا؛ پورمحمدرضای تجریشی، معصومه و بهنیا، فاطمه (1391). «اثربخشی بازی بر مشکلات برونی سازی در کودکان پیش دبستانی با مشکلات رفتاری»، مجله علوم رفتاری، دوره 6، شماره 4، صص 354-347.
  • بریمانی، صاحبه؛ اسدی، جوانشیر و خواجوند، افسانه (1397). «اثربخشی بازی درمانی بر سازگاری اجتماعی و مهارت های ارتباطی کودکان ناشنوا»، توانبخشی، دوره 19، شماره 3، صص 260-250.
  • بهمنی، مهسا؛ نعیمی، ابراهیم ورضایی، سعید (1397). «اثر بخشی برنامه مداخله ای بازی های شناختی-رفتاری بر مهارت های اجتماعی و هیجانی کودکان مبتلا به اختلال اتیسم با عملکرد بالا»، فصلنامه مطالعات روانشناسی بالینی، سال هشتم، شماره سی و یکم، صص 176-157.
  • بیات، فرشته (1396). مقایسه اثربخشی بازی درمانی و قصه گویی بر کاهش نشانه های اختلال کودکان بیش فعال/نقص توجه). پایان نامه کارشناسی ارشد.دانشگاه سمنان.
  • تهرانی دوست، مهدی؛ شهریور، زهرا؛ پاکباز، بهاره؛ رضایی، آزیتا و احمدی، فاطمه (1385). «روایی نسخه فارسی پرسشنامه توانایی ها و مشکلات(SDQ)»، فصلنامه تازه های علوم شناختی، دوره 8 ، شماره 39، صص33-4.
  • ثابت ایمانی، محبوبه (1392). اثربخشی بازی درمانی مبتنی بر رویکرد شناختی-رفتاری بر مشکلات رفتاری(عاطفی، اضطرابی و اجتماعی و رفتار پرخاشگرانه) دانش آموزان دوره ابتدایی شهر نیشابور، پایان نامه دکتری، دانشگاه شهید چمران اهواز.
  • حسینی، لاله و منشئی، علیرضا (1397). «اثر بخشی آموزش ذهن آگاهی کودک محور بر سازگاری اجتماعی و علائم افسردگی در کودکان با اختلال افسردگی»، فصلنامه روان شناسی افراد استثنایی، سال هشتم، شماره 29، صص 200-179.
  • خانزاده، حسین (1397). کم توانی ذهنی ارزیابی،آموزش و توانبخشی، تهران: انتشارات آوای نو.
  • خانزاده، عباسعلی (1396). «تاثیر بازی درمانی کودک محور بر احساس خودکارآمد پنداری در تعاملات بین فردی دانش آموزان مبتلا به نشانه های اختلال نافرمانی مقابله ای»، فصلنامه سلامت روان کودک، دوره چهارم، شماره 3، صص 59-49.
  • رادمنش، فرزانه (1394). اثربخشی بازی درمانی شناختی رفتاری بر کاهش کمرویی کودکان 5 ساله شهرستان اصفهان، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد خمینی شهر.
  • رجبی، زهرا؛ نجفی، محمود و رضایی، علی محمد (1392). «اثربخشی بازی درمانی شناختی رفتاری گروهی بر پرخاشگری کودکان»، فصلنامه مطالعات روانشناسی بالینی، دوره 3، شماره 10، صص 71-55.
  • رشیدی ظفر، مریم؛ جان بزرگی، مسعود و شقاقی، فرهاد (1391). «اثربخشی بازی درمانگری بر ارتقای رفتار اجتماعی مثبت کودکان پیش دبستانی»، مجله علوم رفتاری، دوره 6، شماره 1، صص 77-69.
  • رضایی، اکبر و حافظی، علیرضا (1390). «مقایسه مهارت های اجتماعی دانش آموزان با نارساییهای ویژه در یادگیری،کم توانی ذهنی،اوتیسم و عادی مدارس ابتدایی شهر تبریز»، فصلنامه کودکان استثنایی، سال یازدهم، شماره 4، صص 374-363.
  • رنگانی، اقدس؛ همتی علمدارلو، قربان؛ شجاعی، ستاره. اصغری نکاح، سیدمحسن (1394). «اثربخشی مداخله ی بازی درمانی عروسکی بر مهارتهای اجتماعی دانش اموزان پسر با اختلال اتیسم»، فصلنامه روانشناسی افراد استثنایی، سال پنجم، شماره 20، 93-74.
  • سروری، مهدیه (1394). مقایسه اثربخشی بازی درمانی شناختی –رفتاری گروهی و بازتاب درمانی بر کاهش پرخاشگری کودکان بی سرپرست و بد سرپرست، پایان نامه ارشد، دانشگاه فردوسی مشهد.
  • سلامت، منصوره؛ مقتدائی، کمال؛ کافی، موسی؛ عابدی، احمدرضا و حسین خانزاده، عباسعلی (1392). اثر بخشی بازی درمانی شناختی رفتاری بر حافظه و مهارت های اجتماعی کودکان با ناتوانی املا، تحقیقات علوم رفتاری، شماره 6، دوره 11، صص 566-556.
  • شرفی پور، حسین (1392). تاثیر بازی درمانگری رفتاری-شناختی بر رشد مهارت های اجتماعی کودکان دارای اختلال کاستی توجه بیش فعالی،شهرستان بروجرد، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد شاهرود.
  • شمسی، معصومه؛ همتی علمدارلو، قربان و شجاعی، ستاره (1397). «مقایسه توانایی حل مسئله اجتماعی در دانش آموزان دختر کم توان ذهنی و همسالان با تحول ذهنی بهنجار»، فصلنامه سلامت روان کودک، دوره پنجم، شماره 1، صص 24-15.
  • شیشه فر، سپیده؛ عطاریان، فائزه؛ کارگربرزی، حمید؛ درویش نارنج بن، سپیده و محمدلو، هادی (1396). «مقایسه اثربخشی اموزش مهارت های شناختی اجتماعی با بازی درمانی شناختی رفتاری بر مهارت اجتماعی و مقبولیت اجتماعی کودکان با اختلالات رفتار ایذایی»، مجله کودکان استثنایی، شماره66، صص 100-87.
  • صادقیان، عفت؛ محمدی، زهرا و شمسایی، فرشید (1396). «ارتباط استرس با الگوهای ارتباطی مادران کودکان عقب مانده ذهنی آموزش پذیر»، مجله علمی دانشکده پرستاری و مامائی همدان، دوره 25، شماره 3، صص 64_75.
  • صریحی، نفیسه؛ پورنسایی، غزل و نیک اخلاق، مهناز (1394). «اثربخشی بازی درمانی گروهی بر مشکلات رفتاری کودکان پیش دبستانی»، فصلنامه روانشناسی تحلیلی-شناختی، سال 6، شماره 23، صص 41-35.
  • صفری، سهیلا؛ فرامرزی، سالار و عابدی، احمد (1393). «تاثیر بازی درمانی شناختی-رفتاری بر نشانه های رفتاری دانش آموزان نافرمان»، مجله پزشکی ارومیه، دوره بیست وپنجم، شماره سوم، صص 267-258.
  • ضیایی میناب، نگار (1398). «بررسی تاثیر بازی درمانی شناختی-رفتاری بر کاهش پرخاشگری جسمانی،کلامی و رابطه ای دانش آموزان کم توان ذهنی پسر 7 تا 12 سال شهرستان میناب»، مجله تحقیقات جدید در علوم انسانی، شماره 49، صص 156-143.
  • عاشوری، محمد؛ دلال زاده بیدگلی، فاطمه (1397). اثر بخشی بازی درمانی مبتنی بر مدل شناختی رفتاری بر مشکلات رفتاری و مهارت های اجتماعی کودکان پیش دبستانی با اختلال نارسایی توجه –بیش فعالی، دوره 19، شماره 2، صص 115-102.
  • عدیلی، شهرزاد؛ کلانتری، مهرداد و عابدی، احمد (1394). «تاثیر بازی درمانی به شیوه فیلیال بر مهارت های اجتماعی –هیجانی دختران پیش دبستانی 5 تا 6 ساله شهر اصفهان»، روان شناسی بالینی و شخصیت(دانشور رفتار)، دوره 13، شماره 2، صص 104-97.
  • علیزاده فرد، سوسن (1397). «اثر بخشی آموزش مهارت های اجتماعی بر نظریه ذهن و رفتار های اجتماعی کودکان دارای اختلال یادگیری غیر کلامی» مجله ناتوانی های یادگیری، دوره 7، شماره 4، صص 129-105.
  • غیاثی زاده، مهدی (1392). «اثربخشی بازی درمانی به شیوه شناختی-رفتاری مایکنبام در کاهش کمرویی و گوشه گیری اجتماعی دانش آموزان دبستانی»، مجله علمی پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی ایلام، دوره21، شماره6، صص 105-96.
  • فاضل کلخوران، جمال؛ همایون نیا، مرتضی و محمدزاده، محمدرضا (1394). «تاثیر بازی های دبستانی بر رشد اجتماعی کودکان کم توان ذهنی آموزش پذیر»، فصلنامه علمی پژوهشی آموزش بهداشت و ارتقای سلامت، دوره 3، شماره 3، صص 276-266.
  • قرائی، نفیسه و فتح آبادی، جلیل (1392). «اثربخشی بازی درمانی عروسکی بر ارتقای مهارت های اجتماعی کودکان پیش دبستانی دچار نشانگان داون»، فصلنامه روان شناسی کاربردی، سال 7، شماره 2، صص 40-25.
  • کرمی، جهانگیر؛ شفیعی، بهناز و حیدری شرف، پریسا (1394). «اثر بخشی بازی درمانی گروهی-شناختی در اصلاح سازش نایافتگی اجتماعی دانش آموزان دختر با کم توانی ذهنی»، تعلیم و تربیت استثنایی، سال پانزدهم، شماره 3، صص 30-21.
  • کشاورز افشار، حسین و میرزایی، جواد (1397). «بررسی رابطه سازگاری اجتماعی، هوش هیجانی و راهبرد های انگیزشی با اضطراب تحصیلی دانشجویان»، فصلنامه فرهنگ مشاوره و روان درمانی، سال 9، شماره34، صص 238-211.
  • کیان، فرناز؛ غلامعلی لواسانی، مسعود و خلیلی، شیوا (1392). «اثر بخشی بازی درمانی گروهی با رویکرد شناختی-رفتاری در اصلاح ناسازگاری نوجوانان دختر کم توان ذهنی»، فصلنامه کودکان استثنایی، سال سیزدهم، شماره دو، صص 20-5.
  • محکی، فرهاد؛ شریفی جندانی، حمیدرضا و محکی، وحید (1395). «اثر بخشی بازی درمانی بر بهبود مهارت های زندگی کودکان کم توان ذهنی»، تعلیم و تربیت استثنایی، سال 16، شماره 2، صص 29-23.
  • محمد اسماعیل، الهه (1389). بازی درمانی: نظریه ها، روش ها و کاربردهای بالینی، تهران: دانژه.
  • محمد زاده، عادل و قمرانی، امیر (1397). «تاثیر آموزش برنامه سال های باورنکردنی بر مهارت های اجتماعی دانش آموزان کم توان ذهنی»، فصلنامه روانشناسی افراد استثنایی، دوره هفتم، شماره 25، صص 119-97.
  • ملک، مریم؛ حسن زاده، رمضان و تیرگری، عبدالحکیم (1392). «اثربخشی بازی درمانی گروهی به شیوه شناختی رفتاری بر کاهش مشکلات رفتاری کودکان مبتلا به اختلال خواندن»، مجله ناتوانی های یادگیری، دوره 2، شماره4، صص 153-140.
  • موسویان، مریم (1393). تاثیر بازی درمانی در افزایش مهارت های اجتماعی کودکان ناشنوا، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد واحد تهران مرکزی.
  • موللی، گیتا؛ جلیل آبکنار، سیده سمیه و عاشوری، محمد (1394). «بررسی اثر بخشی بازی درمانی گروهی بر مهارت های اجتماعی کودکان پیش دبستانی آسب دیده شنوایی»، توانبخشی، دوره 16، شماره 1، صص 85-77.
  • نجفی، محمود و سرپولکی، بیتا (1395). «اثربخشی بازی درمانی شناختی رفتاری بر پرخاشگری و اختلال املاء در کودکان دبستانی»، فصلنامه افراد استثنایی، سال 6، شماره 21، صص 117-101.
  • نریمانی، محمد؛ یاقوتی زرگر، حسن؛ ابوالقاسمی، عباس؛ نصراللهی، عباس؛ احمدی، وحید؛ دادفر، رضا و شیخ اکبری، فرشاد (1393). «بررسی تاثیر حساسیت زدایی با حرکات چشم و پردازش مجدد در افزایش سازگاری اجتماعی،عاطفی و بهداشتی زندانیان»، مجله علمی پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی ایلام، دوره بیست دوم، شماره یکم، صص 52-58.
  • نسائی مقدم، بیان، ملک پور، مختار و عابدی، احمد (1393). «تاثیر شن بازی درمانی بر رشد شناخت اجتماعی کودکان آموزش پذیر دچار عقب ماندگی ذهنی»، مجله روانپزشکی و روانشناسی بالینی ایران، سال بیستم، شماره 3، صص 224-232.
  • یاوری، معصومه (1395). اثر بخشی بازی درمانی با رویکرد شناختی-رفتاری بر رشد اجتماعی کودکان پیش دبستانی شهز کرمانشاه، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه ملایر.
  • یوسفی، فریده (1377). «هنجاریابی مقیاس راتر به منظور بررسی مشکلات رفتاری و عاطفی دانش آموزان دختر و پسر مدارس ابتدایی شیراز»، مجله علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز، دوره سیزدهم، شماره های 2-1، صص 171 تا 194.
  • یوسفی، فیروزه؛ پوشنه، کامبیز و سرانجه، مسعود (1395).  «اثربخشی بازی های گروهی بر مهارت های اجتماعی-هیجانی کودکان با نشانگان داون 7 و 8 ساله شهر اهواز»، مجله مطالعات ناتوانی، (6)، صص 79-74.
  • Aja, A. P. (2018). The Efficacy of Play Therapy in Treating Anxiety in Young Children: A Systematic Review. California State University, Long Beach.
  • Asjad, A. T., & Masroor, U. (2017). Effectiveness of play therapy in enhancing social skills in intellectually disabled children.
  • Baggerly, J. N., Ray, D. C., & Bratton, S. C. (Eds.). (2010). Child-centered play therapy research: The evidence base for effective practice. John Wiley & Sons.
  • Barrera, C. (2017). Cognitive Behavior Therapy with Adults with Intellectual Disabilities: A Systematic Review.
  • Cindy Dell Clark.2018.Play.Reference Module in Neuroscience and Biobehavioral psychology
  • Contreras, M. I., Bauza, C. G., & Santos, G. (2019). Videogame-based tool for learning the motor, cognitive and socio-emotional domains for children with Intellectual Disability. Entertainment Computing, 30, 100301.
  • Davidson, B., Satchi, N. S., & Venkatesan, L. (2017). Effectiveness of play therapy upon anxiety among hospitalised children. International Journal of Advance Research, Ideas and Innovations in Technology, 3(5), 441-4.
  • El-Nagger, N. S., Abo-Elmagd, M. H., & Ahmed, H. I. (2017). Effect of applying play therapy on children with attention deficit hyperactivity disorder. Journal of Nursing Education and Practice, 7(5), 104
  • Li, W. H., Chung, J. O. K., Ho, K. Y., & Kwok, B. M. C. (2016). Play interventions to reduce anxiety and negative emotions in hospitalized children. BMC pediatrics, 16(1), 36.
  • Martens, H., & Lairamore, C. (2016). The role of student adaptability in interprofessional education. Journal of Interprofessional Education & Practice, 5, 45-51.
  • Robinson, A., Simpson, C., & Hott, B. L. (2017). The effects of child-centered play therapy on the behavioral performance of three first grade students with ADHD. International Journal of Play Therapy, 26(2), 73.
  • Swan, K. L., & Ray, D. C. (2014). Effects of child‐centered play therapy on irritability and hyperactivity behaviors of children with intellectual disabilities. The Journal of Humanistic Counseling, 53(2), 120-133.
  • Tsai, M. H. (2013). Research in play therapy: A 10-year review in Taiwan. Children and Youth Services Review, 35(1), 25-32.
  • Yang, F. R., & Wang, I. J. (2019). Play Therapy on Separation Anxiety Children-A Case Report. Biomedical Journal of Scientific & Technical Research, 13(1), 9782-9783.